Als zorgverlener wil je de beste zorg bieden aan je cliënten of patiënten. Taal mag hierin geen belemmering zijn. Elke patiënt heeft het recht om zich verstaanbaar te kunnen maken en de informatie van zijn of haar zorgverlener goed te begrijpen. Tolken hebben daarom een belangrijke rol in de zorg. Maar hoe zit dat precies? Wanneer heeft jouw cliënt of patiënt recht op een tolk? Wie betaalt dit? En hoe regel je een tolk? Wij zochten het voor je uit.
Een goede communicatie tussen patiënt en zorgverlener is één van de basisvoorwaarden voor het leveren van veilige en effectieve zorg. Als zorgverlener moet je immers een diagnose stellen en een behandelplan maken op basis van de juiste informatie. En jouw patiënt moet precies begrijpen wat de behandeling inhoudt, wat er van hem of haar verwacht wordt en wat de eventuele risico’s zijn. Dat kan alleen als jullie elkaar goed begrijpen.
Vergoeding tolken in de zorg
Helaas stopte de overheid in 2012 de financiering van tolken in de zorg. Inmiddels hebben veel professionals, kenniscentra en wetenschappers zich uitgesproken tegen deze maatregel. Omdat de kwaliteit, veiligheid én toegankelijkheid van de zorg in het geding kan komen als professionele tolken minder worden ingezet.
In diverse regio’s kan de huisartsenzorg een beroep doen op één van de regionale Achterstandsfondsen om de kosten voor tolken te declareren. En de meeste ziekenhuizen en GGD’s hebben een contract met een tolkendienst. Sinds 1 januari 2022 kunnen de kosten van tolken in de GGZ in rekening worden gebracht bij zorgverzekeraars. En sinds 1 januari 2023 geldt dit ook voor verloskundigen. Wij hopen dat dit op termijn ook voor andere sectoren gaat gelden. Want voor andere sectoren geldt dat de kosten van een tolk voor de rekening van de zorgverlener komt.
Verplichting tot verantwoorde zorg
Ondanks dat de kosten voor een tolk dus vaak voor de rekening van de zorgverlener komen, ben je als zorgverlener wel verplicht om verantwoorde zorg te leveren aan patiënten. Je moet dus op een zo begrijpelijk mogelijke manier communiceren. Jouw cliënt of patiënt heeft daar recht op. Als een taalbarrière heldere communicatie in de weg staat, moet je dus een tolk inschakelen.
Medische beroepsorganisaties hebben in 2014 de ‘Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij anderstaligen in de zorg‘ opgesteld, samen met de Patientenfederatie en Pharos. Deze kwaliteitsnorm is de actuele norm voor professionals in de zorg. Het stelt jou als zorgverlener in staat om – in aanvulling op de eigen professionele standaarden – een zorgvuldige afweging te maken over de inzet van een professionele tolk of een informele tolk (vriend of familielid). Mocht je in jouw organisatie op weerstand stuiten als je aangeeft een tolk te willen inschakelen, dan kun je dus altijd naar deze Kwaliteitsnorm verwijzen.
Schakel nooit een kind in
Hoewel je er als zorgverlener dus voor kunt kiezen om een vriend of familielid als tolk in de schakelen, heeft dit niet altijd de voorkeur. En je hebt niet de zekerheid dat een vriend of familielid alles goed begrijpt en alles goed over weet te brengen. De voorkeur gaat dus eigenlijk uit naar een professionele tolk.
In de ‘Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij anderstaligen in de zorg’ wordt het inzetten van een kind als tolk in elk geval te allen tijde afgeraden. Als kinderen deze rol krijgen toebedeeld, lijden zij vaak onder deze verantwoordelijkheid. Een kind wil zijn of haar ouders graag helpen en zal daarom niet snel weigeren om te tolken.
Tegelijk heeft een kind vaak de angst dat hij of zij de vaktaal van de zorgverlener niet helemaal begrijpt en tekort schiet. Daarnaast hoort het kind dingen die niet voor zijn of haar oren bestemd zijn. Het omdraaien van de verantwoordelijkheid tussen ouder en kind en het moeten overbrengen van soms heftige boodschappen, kan het kind enorm beschadigen. Een kind groeit daar niet zomaar overheen.
Zo schakel je een tolk in
Maar hoe doe je dat dan, een goede professionele tolk inschakelen? Bij het inschakelen van een tolk komt nog heel wat kijken. De manier waarop je een professionele tolk inschakelt is per doelgroep verschillend. Zo bel je voor asielzoekers gratis via 020 380 81 82. En voor vluchtelingen uit Oekraïne kun je als huisarts gratis bellen naar 088 255 52 22 en andere zorgverleners bellen gratis naar 020 380 81 84.
Voor andere zorgvragers moet je helaas zelf uitzoeken hoe je in jouw organisatie een tolk kunt inschakelen. Hier zit geen eenduidige lijn in. Mocht je in jouw organisatie op weerstand stuiten als je aangeeft een tolk te willen inschakelen, dan kun je wel altijd naar de ‘Kwaliteitsnorm tolkgebruik bij anderstaligen in de zorg verwijzen’. Daarin staat immers dat je als zorgverlener de plicht hebt om goede zorg te verlenen. En daarmee heb je dus ook het recht om een tolk in te schakelen.
Het platform ‘Zo schakelt u een tolk in’ heeft wel een handige hand-out gemaakt waarin stapsgewijs staat beschreven hoe je als zorgverlener een tolk kunt inschakelen. Daarbij hebben zij voor een aantal beroepsgroepen overzichtelijk op een rij gezet hoe je een tolk regelt, wanneer je voor een tolk kiest en hoe je voor een goed gesprek zorgt met de juiste tolk erbij.
Bijvoorbeeld voor apothekers, geboortezorg, GGD’s en JGZ-organisaties, GGZ, paramedische zorg en WMO en jeugdzorg.
Download de gratis checklist
Wil je de informatie over tolken in de zorg nog even beknopt op een rij? Download dan onze gratis checklist.
