Elke zorgvrager heeft vanuit de Wmo, Wlz of de jeugdwet recht op onafhankelijke cliëntondersteuning. En vanuit de aanvullende zorgverzekering kunnen mantelzorgers hulp krijgen van een mantelzorgmakelaar. Toch is dit niet algemeen bekend. Wat doet een onafhankelijk cliëntondersteuner nou precies? Wanneer kun je hem of haar inschakelen? En wat is nou het verschil tussen een onafhankelijk cliëntondersteuner en een mantelzorgmakelaar? Wij gingen in gesprek met Brenda Buijtenhuis en Petra Droste, beiden onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar.
Onafhankelijk cliëntondersteuner of mantelzorgmakelaar?
‘Als onafhankelijk cliëntondersteuner denk je met cliënten mee over zorg en ondersteuning’, begint Brenda. ‘Dan richt je je met name tot de cliënt. Als mantelzorgmakelaar ben je er voor de mantelzorger, die bijvoorbeeld voor een ouder of partner zorgt. Mantelzorgers kunnen overbelast raken en lopen vaak tegen een muur van wet- en regelgeving op. Een mantelzorgmakelaar ondersteunt daarin en neemt de zakelijke regeltaken over. Toch zit er vaak een dunne lijn tussen het werk van de mantelzorgmakelaar en de onafhankelijk cliëntondersteuner. Want als cliëntondersteuner heb je ook met de mantelzorger te maken en andersom.’
Petra Droste is het met haar eens: ‘Het werk van de onafhankelijk cliëntondersteuner en de mantelzorgmakelaar raakt elkaar, want zonder zorgvrager is er geen mantelzorger nodig. Als cliëntondersteuner is de cliënt de zorgvrager, maar daar is bijna altijd een mantelzorger bij aanwezig. Op zulke momenten kijk ik dan ook wat de mantelzorger nodig heeft.’
Wat doet een onafhankelijk cliëntondersteuner?
‘Als onafhankelijk cliëntondersteuner help je je cliënt bij het aanvragen of organiseren van zorg’, gaat Petra verder. ‘Dat kan op het gebied van welzijn, wonen, werken, zorg, inkomen en rechten. De vraagstukken lopen enorm uiteen: Hoe vul ik mijn persoonsgebonden budget in? Kun je mij helpen met het zoeken naar een goede zorginstelling? Hoe kom ik hoger op een wachtlijst? Kun je mij helpen met een conflict met mijn arts? Vaak komen dit soort vragen ook van mantelzorgers, want iemand met dementie kan deze bijvoorbeeld niet meer zelf stellen. Officieel is de cliënt dan wel de zorgvrager. Samen kijk je dan wat het beste bij de cliënt past en help je om bewuste keuzes te maken.’
‘Vaak is er meer mogelijk dan je denkt’
‘Helaas is het beroep van onafhankelijk cliëntondersteuner nog erg onbekend’, zegt Brenda. ‘En vanuit de gemeente wordt er vaak te weinig op gewezen, terwijl dit eigenlijk wel hun plicht is. Dat is zo zonde, want als onafhankelijk cliëntondersteuner kun je ontzettend veel werk uit handen nemen.’
‘Het is vaak geen onwil’, stelt Petra. ‘Maar ook ambtenaren weten niet altijd van het bestaan van cliëntondersteuners af. Ik heb mensen ondersteund, die al jaren een indicatie vanuit de jeugdwet hadden en mij inschakelde als mantelzorgmakelaar.
Zij vertelden dat zij nooit waren gewezen op onafhankelijke cliëntondersteuning en er zelfs nog nooit van gehoord hadden. En dat geldt vaak ook voor het beroep van mantelzorgmakelaar. Daarom heb ik er mijn missie van gemaakt om deze twee beroepen bekender te maken, want vaak word je pas gebeld als het water de zorgvrager of mantelzorger al aan de lippen staat. Meestal komen zij er ook dan pas achter wat er allemaal mogelijk is. En vaak is dat veel meer dan zij denken.’
Doolhof van wet- en regelgeving
‘Het zorgstelsel is in Nederland vrij complex, waardoor het voor zorgvragers en familie vaak lastig is om de weg te vinden in het doolhof van wet- en regelgeving. Vaak worden ze van het kastje naar de muur gestuurd,’ legt Brenda uit. ‘Om alle wetten en regels paraat te hebben, moet je om mantelzorgmakelaar te worden een post hbo-opleiding van een jaar doen. En als onafhankelijk cliëntondersteuner moet je ook aan bepaalde voorwaarden voldoen, voordat je je mag inschrijven in het beroepsregister. Door masterclasses te volgen, blijft onze kennis up-to-date.’
‘Eigenlijk is het vreemd dat je een post hbo-opleiding nodig hebt, om het zorgstelsel te kunnen doorgronden’, vult Petra aan. ‘Dat zou veel eenvoudiger moeten zijn. Daarnaast heb je als onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar een groot netwerk, waardoor lijnen vaak korter zijn. Als je eenmaal in die wereld zit, kom je er bij een gemeente of zorgverlener soms makkelijker doorheen. Het maakt soms echt verschil of ik bel of dat mijn cliënt zelf belt. En ook dat zou eigenlijk niet moeten, natuurlijk.’
‘Wij helpen cliënten de weg te vinden in het doolhof van wet- en regelgeving.’
Samen met gemeente en zorgverleners
‘Laatst klopte er bijvoorbeeld een moeder met een kindje bij mij aan. Het kindje heeft een chronische ziekte en nu ook een hersentumor. ‘Er was al een persoonsgebonden budget (pgb) vanuit de jeugdwet, maar dat moest worden uitgebreid om de juiste zorg in te kunnen kopen. De aanvraag werd echter afgewezen door de gemeente. Moeder had zelf de energie niet meer om hiervoor te vechten, dus ben ik samen met haar opnieuw het gesprek aangegaan.’
‘De kennis die je hebt over wet- en regelgeving zet je dan in om te schipperen tussen de zorgvrager en de gemeente. Als mantelzorgmakelaar en onafhankelijk cliëntondersteuner sta je naast je cliënt, kom je op voor zijn of haar belangen en ben je onpartijdig. Toch belicht je wel beide kanten van het spectrum en heb je ook begrip voor wat er binnen een gemeente wel en niet kan. Wij zijn er niet om gemeenten het vel over de oren te trekken, maar een moeder met een kind laat ik ook niet in de kou staan. Het is mijn taak om hier een middenweg in te vinden. En in dit geval is het toch gelukt om het pgb uit te breiden. Als mantelzorgmakelaar of onafhankelijk cliëntondersteuner ben je er dus voor je cliënt, maar werk je nadrukkelijk samen met gemeenten, zorgkantoor en zorgverleners om tot de beste oplossing te komen.’
Hoe onafhankelijk is een onafhankelijk cliëntondersteuner?
Regelmatig komt er de vraag naar boven hoe onafhankelijk een onafhankelijk cliëntondersteuner nou is. Volgens Brenda en Petra mag je van een cliëntondersteuner te allen tijde verwachten dat hij of zij onafhankelijk is. Toch is dit nog wel eens een discussiepunt. ‘Sommige stichtingen leveren bijvoorbeeld niet alleen onafhankelijk cliëntondersteuners, maar ook andere vormen van zorg’, zegt Brenda. ‘Je kunt je afvragen hoe onafhankelijk dit is, want naar wie verwijs je je cliënt dan? Om die reden ben ik zelf verbonden aan een organisatie, die alleen cliëntondersteuning aanbiedt.’
‘Trek zo snel mogelijk aan de bel’
Hoewel het werk van de onafhankelijk cliëntondersteuner en de mantelzorgmakelaar elkaar dus raken, zijn de financieringsstromen wel anders. ‘De onafhankelijk cliëntondersteuner wordt betaald door een gemeente of zorgkantoor en de mantelzorgmakelaar uit de aanvullende verzekering van de mantelzorger of de zorgvrager’, legt Brenda uit. ‘En eventueel kan de mantelzorgmakelaar ook particulier of vanuit de werkgever betaald worden. Voor de cliënt is de onafhankelijke cliëntondersteuning dus gratis en de mantelzorger krijgt de ondersteuning voor een groot deel ook vergoed. Dat zou dus niemand mogen tegenhouden.’
‘Als mensen ondersteuning nodig hebben bij het inregelen van zorg, of dat nou als cliënt of als mantelzorger is, is het belangrijk om zo snel mogelijk aan de bel te trekken. Het liefst voordat het water je aan de lippen staat. En doordat het in de meeste gevallen vergoed wordt, is het ook voor iedereen toegankelijk’, besluit Petra.
Meer informatie
Ben jij onafhankelijk cliëntondersteuner of wil je een onafhankelijk cliëntondersteuner inzetten? En ben je benieuwd waar een cliëntondersteuner aan moet voldoen? Download dan onze checklist. Heb je andere vragen? Neem dan contact op met info@yourvirtualassistant.online.
